Od pierwszej Światowej Konferencji Klimatycznej w 1979 r. do COP29 w 2024 r. podróż Konferencji Klimatycznych była źródłem nadziei. Podczas gdy konferencje odniosły sukces w corocznym gromadzeniu całej ludzkości na regularnej podstawie w celu wspólnego ograniczenia globalnego ocieplenia i radzenia sobie z wyzwaniami związanymi ze zmianą klimatu, ich dotychczasowy sukces w ograniczaniu emisji, finansowaniu klimatu i łagodzeniu jest bardzo pożądany. W obecnym scenariuszu osiągnięcie celu ograniczenia ocieplenia do 1.5 stopnia do końca stulecia, zgodnie z Porozumieniem paryskim, wydaje się mniej prawdopodobne, biorąc pod uwagę niechęć wielu rozwijających się gospodarek i stron produkujących paliwa kopalne. Finansowanie klimatu było głównym celem niedawno zakończonej COP29 w Baku. Mogłoby ono zwiększyć finansowanie trzykrotnie ze 100 miliardów dolarów rocznie do 300 miliardów dolarów rocznie do 2035 r., ale jest to znacznie mniej niż szacowane zapotrzebowanie finansowe na sprostanie wyzwaniom klimatycznym. Na sesji w Baku uzgodniono, że „zabezpieczymy wysiłki wszystkich podmiotów, aby wspólnie pracować nad zwiększeniem finansowania dla krajów rozwijających się, ze źródeł publicznych i prywatnych do kwoty 1.3 biliona dolarów rocznie do 2035 r.”, jednak finansowanie klimatu pozostaje punktem spornym między Północą a Południem. Sukces redukcji emisji i łagodzenia zmian klimatu będzie w dużej mierze zależał od tego, czy bilion dolarów funduszu będzie dostępny na wsparcie dla Stron spoza Aneksu I (tj. krajów rozwijających się).
Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu jest wydarzeniem corocznym. Tegoroczna Konferencja w sprawie zmian klimatu, tj. 29.th Sesja Konferencji Stron (COP) Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) odbyła się w dniach od 11 listopada 2024 r. do 24 listopada 2024 r. w Baku w Azerbejdżanie.
Pierwsza Światowa Konferencja Klimatyczna (WCC) odbyła się w lutym 1979 r. w Genewie pod patronatem Światowej Organizacji Meteorologicznej (WMO). Było to naukowe spotkanie ekspertów, którzy uznali, że globalny klimat zmieniał się na przestrzeni lat i badali jego wpływ na ludzkość. W swojej Deklaracji zaapelowała do Narodów o poprawę wiedzy o klimacie i zapobieganie wszelkim niekorzystnym zmianom klimatu spowodowanym przez człowieka. Pierwsza WCC doprowadziła między innymi do utworzenia panelu ekspertów ds. zmian klimatu.
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) został powołany w listopadzie 1988 r. przez Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) i Program Środowiskowy Narodów Zjednoczonych (UNEP) w celu oceny wiedzy naukowej związanej ze zmianą klimatu. Poproszono go o ocenę stanu istniejącej wiedzy na temat systemu klimatycznego i zmiany klimatu; wpływu zmiany klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo; oraz możliwych strategii reagowania. W swoim pierwszym raporcie oceniającym opublikowanym w listopadzie 1990 r. IPCC zauważył, że gazy cieplarniane znacznie wzrosły w atmosferze z powodu działalności człowieka, stąd druga Światowa Konferencja Klimatyczna i wezwanie do globalnego traktatu w sprawie zmiany klimatu.
Druga Światowa Konferencja Klimatyczna (WCC) odbyła się w październiku-listopadzie 1990 r. w Genewie. Eksperci podkreślili ryzyko zmiany klimatu, jednak byli rozczarowani brakiem wysokiego poziomu zaangażowania w Deklaracji Ministerialnej. Niemniej jednak poczyniono postępy w zakresie proponowanego globalnego traktatu.
11 grudnia 1990 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ powołało Międzyrządowy Komitet Negocjacyjny (INC) w sprawie Ramowej Konwencji w sprawie Zmian Klimatu, a negocjacje rozpoczęły się. W maju 1992 r. Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) została przyjęta w siedzibie ONZ. W czerwcu 1992 r. UNFCCC została otwarta do podpisu na Szczycie Ziemi w Rio. 21 marca 1994 r. UNFCCC weszła w życie jako międzynarodowy traktat mający na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i dostosowanie się do zmian klimatycznych. Opiera się ona na zasadzie wspólnej, ale zróżnicowanej odpowiedzialności i odpowiednich możliwości (CBDR-RC), tj. poszczególne kraje mają różne możliwości i różne obowiązki oraz różne zobowiązania w zakresie przeciwdziałania zmianom klimatycznym.
UNFCCC to fundamentalny traktat, który stanowi podstawę negocjacji i porozumień opartych na krajowych okolicznościach. 197 krajów podpisało i ratyfikowało ten traktat; każdy z nich jest znany jako „Strona” konwencji ramowej. Kraje są podzielone na trzy grupy na podstawie różnych zobowiązań – Strony Załącznika I (uprzemysłowione kraje OECD plus gospodarki w okresie przejściowym w Europie), Strony Załącznika II (kraje OECD z Załącznika I) i Strony Niezałącznika I (kraje rozwijające się). Strony Załącznika II zapewniają zasoby finansowe i wsparcie Stronom Niezałącznika I (tj. krajom rozwijającym się) w celu podjęcia działań na rzecz redukcji emisji.
Kraje (lub Strony UNFCCC) spotykają się co roku na Konferencja Stron (COP) w celu negocjacji wielostronnych odpowiedzi na zmiany klimatu. „Konferencje Stron (COP)” odbywające się co roku są popularnie nazywane „Konferencjami Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu”.
Pierwsza Konferencja Stron (COP 1) odbyła się w Berlinie w kwietniu 1995 r. i na niej uznano, że zobowiązania Stron w ramach Konwencji są „niewystarczające” do osiągnięcia celów, w związku z czym podczas COP3 w Kioto 11 grudnia 1997 r. przyjęto porozumienie w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych. Popularnie nazywane protokół Kyoto, był to pierwszy na świecie traktat o redukcji emisji gazów cieplarnianych, którego celem było zapobieganie niebezpiecznym antropogenicznym ingerencjom w system klimatyczny. Zobowiązywał on rozwinięte kraje do redukcji emisji. Pierwsze zobowiązanie wygasło w 2012 r. Drugi okres zobowiązań został uzgodniony podczas COP18 w 2012 r. w Dosze, co przedłużyło porozumienie do 2020 r.
Porozumienie paryskie jest prawdopodobnie najbardziej kompleksowym postanowieniem społeczności światowej 195 w sprawie walki ze zmianą klimatu w kierunku niskoemisyjnej, odpornej i zrównoważonej przyszłości. Zostało przyjęte 12 grudnia 2015 r. podczas sesji COP 21 w stolicy Francji. Wytyczyło kompleksowy kurs wykraczający daleko poza redukcję emisji gazów cieplarnianych, obejmujący łagodzenie zmiany klimatu, adaptację i finansowanie klimatu.
Tabela: Umowa Paryż
| 1. Cele dotyczące temperatury: Utrzymanie wzrostu średniej temperatury globalnej poniżej 2°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej i podejmowanie wysiłków w celu ograniczenia wzrostu temperatury do 1.5°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej (artykuł 2) |
| 2. Przyrzeczenia Stron: Reagować na zmianę klimatu poprzez „wkłady ustalane na szczeblu krajowym” (artykuł 3) Osiągnąć globalny szczyt emisji gazów cieplarnianych tak szybko, jak to możliwe, aby osiągnąć cele dotyczące temperatury (artykuł 4) Angażować się w podejścia kooperacyjne wykorzystujące międzynarodowe transfery wyników łagodzenia zmiany klimatu w kierunku wkładów ustalanych na szczeblu krajowym (artykuł 6) |
| 3. Adaptacja i zrównoważony rozwój: Zwiększenie zdolności adaptacyjnych, wzmocnienie odporności i zmniejszenie podatności na zmiany klimatu w kierunku zrównoważonego rozwoju (artykuł 7) Uznanie znaczenia zapobiegania, minimalizowania i rozwiązywania strat i szkód spowodowanych niekorzystnymi skutkami zmian klimatu oraz roli zrównoważonego rozwoju w ograniczaniu niekorzystnych ryzyk (artykuł 8) |
| 4. Mobilizacja finansów klimatycznych przez kraje rozwinięte: Zapewnienie środków finansowych w celu pomocy krajom rozwijającym się w zakresie łagodzenia i adaptacji (artykuł 9) |
| 5. Edukacja i świadomość: Poprawa edukacji, szkoleń, świadomości społecznej, udziału społeczeństwa i dostępu społeczeństwa do informacji na temat zmiany klimatu (artykuł 12) |
Od lutego 2023 r. 195 krajów jest sygnatariuszami Porozumienia paryskiego. USA wycofały się z porozumienia w 2020 r., ale dołączyły ponownie w 2021 r.
W październiku 1.5 r. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu potwierdził, że cel Porozumienia paryskiego, jakim jest ograniczenie globalnego ocieplenia do 2050°C powyżej poziomu sprzed epoki przemysłowej do 2018 r., jest koniecznością, aby zapobiec częstszym i poważniejszym suszom, powodziom i burzom oraz innym najgorszym skutkom zmiany klimatu.
Aby ograniczyć globalne ocieplenie do 1.5°C, emisja gazów cieplarnianych musi osiągnąć szczyt przed rokiem 2025 i zostać zmniejszona o połowę do roku 2030. oszacowanie (zbiorowego postępu w realizacji celów klimatycznych Porozumienia paryskiego z 2015 r.) przedstawione na COP28 w Dubaju w 2023 r. ujawniły, że świat nie jest na dobrej drodze do ograniczenia wzrostu temperatury do 1.5°C do końca tego stulecia. Transformacja nie jest wystarczająco szybka, aby osiągnąć 43% redukcję emisji gazów cieplarnianych do 2030 r., co mogłoby ograniczyć globalne ocieplenie w ramach obecnych ambicji. Dlatego COP 28 wezwał do całkowitego przejścia z paliw kopalnych na emisję netto zerową do 2050 r. poprzez potrojenie zdolności odnawialnych źródeł energii, podwojenie poprawy efektywności energetycznej do 2030 r., stopniowe wycofywanie nieograniczonych mocy węglowych, stopniowe wycofywanie nieefektywnych dotacji do paliw kopalnych i poprzez podejmowanie innych środków, które napędzają przejście od paliw kopalnych w systemach energetycznych, zapoczątkowując tym samym początek końca ery paliw kopalnych.
Konferencja COP28 uruchomiła Globalne Ramy Finansowania Klimatu w celu finansowania nowej gospodarki klimatycznej, zapewniając jednocześnie dostępność, przystępność i osiągalność środków finansowych na rzecz klimatu. Deklaracja COP28 w sprawie globalnych ram finansowania klimatu powinno zbliżyć do siebie globalną Północ i globalne Południe, wykorzystując dynamikę wytworzoną przez istniejące inicjatywy.
Dwa główne tematy konferencji COP28, tj. redukcja emisji dwutlenku węgla i finansowanie działań klimatycznych, znalazły również oddźwięk na niedawno zakończonej konferencji COP29.
COP29 odbył się w Baku w Azerbejdżanie od 11 listopada 2024 r. i miał zakończyć się 22 listopada 2024 r., jednak sesja została przedłużona o około 33 godziny do 24 listopada 2024 r., aby dać negocjatorom dodatkowy czas na pomoc w osiągnięciu konsensusu. Nie udało się poczynić postępów w sprawie celu „całkowitego przejścia z paliw kopalnych na zerową emisję netto do 2050 r. w celu ograniczenia globalnego ocieplenia do 1.5°C do końca tego stulecia” (być może z powodu konfliktu interesów, biorąc pod uwagę, że Azerbejdżan jest głównym producentem ropy naftowej i gazu ziemnego).
Mimo to można by osiągnąć przełomowe porozumienie w sprawie potrojenia finansowania klimatycznego dla krajów rozwijających się, z poprzedniego celu 100 miliardów dolarów rocznie, do 300 miliardów dolarów rocznie do 2035 roku. Jest to trzykrotny wzrost, ale znacznie mniejszy niż szacowane zapotrzebowanie finansowe na sprostanie wyzwaniom klimatycznym. Jednakże osiągnięto porozumienie w sprawie „zabezpieczenia wysiłków wszystkich podmiotów w celu współpracy w celu zwiększenia finansowania dla krajów rozwijających się, ze źródeł publicznych i prywatnych do kwoty 1.3 biliona dolarów rocznie do 2035 roku”, jednak finansowanie klimatyczne pozostaje punktem spornym między Północą a Południem. Sukces redukcji emisji i łagodzenia zmian klimatu w dużej mierze zależałby od tego, czy bilionowy fundusz stanie się dostępny na wsparcie Stron spoza Aneksu I (tj. krajów rozwijających się).
***
Referencje:
- WMO 1979. Deklaracja Światowej Konferencji Klimatycznej. Dostępne na https://dgvn.de/fileadmin/user_upload/DOKUMENTE/WCC-3/Declaration_WCC1.pdf
- UNFCC. Oś czasu. Dostępne na https://unfccc.int/timeline/
- UNFCC. Czym są Strony i interesariusze niebędący Stronami? Dostępne na https://unfccc.int/process-and-meetings/what-are-parties-non-party-stakeholders
- LSE. Czym jest Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC)? Dostępne na https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/explainers/what-is-the-un-framework-convention-on-climate-change-unfccc/
- UNFCC. Protokół z Kioto – Cele na pierwszy okres zobowiązań. Dostępne na https://unfccc.int/process-and-meetings/the-kyoto-protocol/what-is-the-kyoto-protocol/kyoto-protocol-targets-for-the-first-commitment-period
- LSE. Czym jest Porozumienie paryskie? Dostępne na https://www.lse.ac.uk/granthaminstitute/explainers/what-is-the-paris-agreement/
- COP29. Przełom w Baku przynosi 1.3 bln USD „Celu finansowego Baku”. Opublikowano 24 listopada 2024 r. Dostępne na https://cop29.az/en/media-hub/news/breakthrough-in-baku-delivers-13tn-baku-finance-goal
- UKFCCC. Wiadomości – Konferencja klimatyczna ONZ COP29 zgadza się na potrójne finansowanie krajów rozwijających się, chroniąc życie i środki do życia. Opublikowano 24 listopada 2024 r. Dostępne w https://unfccc.int/news/cop29-un-climate-conference-agrees-to-triple-finance-to-developing-countries-protecting-lives-and
***
